Bijnamen

Tijdens mijn studie werkte ik als kassière bij de supermarkt in Vriezenveen, waar ik van mijn twaalfde tot mijn eenentwintigste gewoond heb.

Op een warme zaterdag kwam er een aardige dame aan de kassa. Ze was op leeftijd en liep wat gebogen. Ze bekeek me eens even op haar gemak en toen zei ze: “Bin ie d’r iene van Pietsenjan?” Dat klopte! Ik was er één van ‘Pietsenjan’. De mevrouw lachte en zei: “Joa, dat ku’j wa zeen!” Toen ik thuis kwam, vroeg ik mijn vader mij eens uit te leggen wat die bijnaam precies betekende. Het was eigenlijk heel simpel: mijn vader was de zoon van Jan die weer de zoon van Piet was, mijn opa’s vader.

In ons dorp hadden veel mensen bijnamen. ‘Brood Jan’, ‘Poomp Jan’, ‘Piep’n Harry’, ‘de Poete’. Mijn opa’s broer in Westerhaar had de bijnaam ‘Stroom Jan’. Met een bijnaam was het altijd een beetje uitkijken, want het kon ook een scheldnaam zijn. Ik heb me wat verdiept in de bij- en familienamen. Zo komt het voor dat bewoners van een buurtschap vaak niet eens weten wat de echte naam, de familienaam is. Gerrit Wermink ging op zoek naar de plek waar zijn opa en oma hadden gewoond. Ergens in Archem (bij Ommen). Daar liep een oude man en Gerrit vroeg of hij misschien wist waar de oude Gerrit Wermink had gewoond. Gerrit Wermink? Nooit van gehoord. Toen vroeg hij: “En Gait van de Bremmer dan?” O, Gait van de Bremmer. Ja, die kende hij wel. “Bremmers Gait hef doar ewoond”. En hij wees de plek aan.

Heini Peters stuurde mij een lijst van bijnamen uit Didam. Smullen! ‘Jennis van de Mus’ wordt genoemd, terwijl de echte achternaam Pollman is. Achter elke bijnaam zit wel een verhaal. Namen als Bets Klets of Anneke de Krant spreken tot ieders verbeelding. De familie Ter Braak uit Buurse heeft de bijnaam ‘Leemkamp’. Waarschijnlijk omdat het huis waarin de familie woonde, op leemgrond was gebouwd. In Wijhe kennen we ‘De Slinger’. Dat is de bijnaam van restauranthouder Van Bentum. De dorpelingen noemden hem De Slinger, omdat hij het bestek van de gasten die bleven eten op tafel ‘slingerde’. Gerben, zijn zoon, heeft de kroeg De Slinger genoemd, naar zijn vader. Ik vind dat wel mooi!
Eigenlijk is het net als bij de geveltekens. Als je ze kunt ‘lezen’, krijgt een boerderij of een landschap meer betekenis. Zo is het ook met bij- en familienamen. Er zitten hele verhalen achter, die je kunt ‘lezen’. Net als Heini Peters dat heeft gedaan. Mooie zaken die niet verloren mogen gaan.